مبانی طب سنتی اسلامی
تمام علوم دنیا سر منشأ الهی دارند و از سرچشمه وحی و ولایت سیراب گشته اند از جمله علوم مهم در مورد انسان طب و پزشکی می باشد – که در طی دورانهای متمادی سر رشته اصلی توسط پیامبران و اولیاء بیان گشته و حکماء و اطباء با ادامه مسیر این رشته را بارورتر و وسیع تر نموده اند .
( جهت درک بهتر این موضوع که چگونه علم طب بوجود آمده و گسترش یافت به بحث توحیدی امام صادق علیه السلام با طبیب زندیق هندی بنام توحید اهلیلجه ( هلیله ) که در کتب توحیدی آمده است مراجعه فرمائید )
طب سنتی ایران از قدیمی ترین و غنی ترین روشهای درمانی دنیا می باشد که پس از مسلمان شدن مردم ایران ، اسلام بخشی از فرهنگ ما شد و علم طب نیز متأثر از اسلام گشت . مجموعه آیات و روایات و سنت و اعمال پیامبر و خاندان مطهرشان علیهم السلام که در راستای سلامت جسم و درمان دردها و بیماریها باشد را طب اسلامی می گویند .
پس از ورود و گسترش اسلام طب سنتی و طب اسلامی با هم آمیخته شد و باعث جهشی بلند در راستای تکامل این علم گشت و از آن دوران به بعد اطباء و حکمای بزرگی در این سرزمین پدیدار گشتند .
در این طب برای انسان روان و تن بیان شده که با هم در ارتباط بوده و اثرات هر یک در دیگری نمود ظاهری دارد و با انجام روشهای درمانی بر هر یک دیگری نیز رو به سلامت می رود ولی معمولاً بیماریها و دردها ریشه روانی دارند که در جسم عوارض جانبی آنها مشاهده می شود که جهت درمان کامل ، عامل روانی باید از بین برود تا سلامت کامل بدست آید و با استفاده از دارو و روش درمانی بر جسم شرایط مناسبی برای رو به سلامت رفتن روان ایجاد می شود .
برای جسم انسان در طب سنتی اسلامی مزاجها و طبایعی وضع شده که در حالت تعادل آنها ، انسان سلامت می باشد و با تغییر در تعادل آنها بیماری ایجاد می شود :
4 طبع : 1- گرم و تر 2- گرم و خشک 3- سرد و تر 4- سرد و خشک
4 مزاج : 1- دم ( خون ) 2- صفرا 3- بلغم 4- سودا
هر کدام از این طبایع مزاجها با رنگی خاص نمود دارند که به ترتیب عبارت است از :
1- سرخ 2- زرد 3- سفید 4- سیاه
یعنی وابسته به طبع و مزاج هر کس در چهره و خون گرفته شده در حجامت یکی و یا 2 و حتی 3 رنگ از این رنگها قابل مشاهده می باشد . نکته جالب اینکه 4 رنگ پوست اصلی قابل تمیز دادن در جهان نیز همین 4 رنگ می باشد که در قرآن نیز اشاراتی به این قضیه شده است ( واختلاف السنتکم و الوانکم )
در طب سنتی اسلامی ، ارکان درمانی وجود دارد که رؤوس آنها عبارت است از :
1- تزکیه اخلاقی 2- تقویت روان و عبادت 3- حجامت 4- امساک 5- قی 6- حمام 7- تنقیه 8- مسهل 9- عسل 10- ذکر
نظریه ای در طب اسلامی این است که عوامل بیماری در آیات ابتدای سوره بقره بیان گشته است که عبارتند از : عدم توجه و ایمان به : 1- یؤمنون بالغیب ( ایمان به غیب ) 2- یقیمون الصلوۀ ( نماز بپا داشتن ) 3- ینفقون ( انفاق ) 4- انزل الیک و ما انزل من قبلک ( ایمان به قرآن و دیگر ادیان و کتب الهی ) 5- بالاخرۀ هم یوقنون ( ایمان به آخرت )
علائم و درمان طبایع : 1- سودا : لایه سنگین و تیره و گل مانند در خون با علائمی همچون : تیره گی چهره ، سرعت کم ، احساس سردی و خشکی در لمس بدن ، کف دست سرد ، کوچکی و لاغری سینه و ماهیچه ها ، دیدن کابوس و خوابهای پر هیجان ، اشتهای کاذب فراوان ، یبوست مزاج ، هراس و ترس و دودلی ، ضعف اعصاب و بی حوصلگی ، بداندیشی و وسواس ، بی ثبات و قابل تحریک ، تندخویی ، فرو رفتن چشمها .
گیاهان مفید : باد رنجبویه – گل گاو زبان – اسطوخدوس – آبغوره همراه زنجبیل – زیره سیاه – ریشه کاسنی – ریشه شیرین بیان – عسل – خرما – مویز – باعث فشار خون و ریزش مو می شود . عوامل سودازا : تضاد اعتقادی ، شک و بی ایمانی ، افسردگی ، عوامل خوراکی سودازا : عدس ، بادمجان ، گشنیز ، پیاز خام ، مواد نگهدارنده غذایی .
2- بلغم = لایه روشن و لجز با علائمی همچون : سفیدی چهره ، سستی ، سردی بدن ، سرعت کم ، سفید شدن مو ، زبان باردار و مرطوب ، ترشح بزاق دهان ، دهان بیمزه ، چاقی ، خواب زیاد ، خواب آب و برف و سفیدی ، ضعف گوارش ، بی قیدی و کند ذهنی ، لکنت بیان ، درد در بدن و بیماری ، رماتیسم ، نفوذ سرما در بدن در فصول سرد .
گیاهان مفید : بادیان ، دارچین ، مویز ، فلفل سفید ، زنجبیل ، شیرین بیان و عمل بادکش .
عوامل ایجاد : پرخوری ، عدم تفکر و مطالعه و سخت کوشی ، عدم تعادل در شهوت خواب و خوراک و جنسی .
عوامل خوراکی : خوردنیهای با طبیعت سرد و تر ، خوردن آب بین غذا ، شرب آب یخ .
صفرا : لایه ای سبک و زرد ؛ با علائم : زردی چهره و چشم ، خشکی زبان ، کف دست گرم ، عطش ، تلخی دهان ، ترشح کم بینی ، احساس گرما در پوست و بدن ، خشکی و لاغری بدن ، سرعت زیاد ، کم خوابی ، خواب آتش و هیجان ، اشتهای کم ، علاقه به راه رفتن ، پرخاشگری و عصبانیت ، بی تابی ، کم ادراری ، ترک پا ، ایجاد بیماری گواتر ( سمی )
درمان گیاهی : شیر خشت ، شیر خشک ، عرق کاسنی ، آلوچه خشک ، تخم گشنیز و تخم کاسنی ، اسپرزه ، دوغ
عوامل ایجاد : تندخویی ، عصبانیت ، عدم بخشش و رأفت ، استفاده از خوردنیهای تند و گرم
4- خون : لایه قرمز و عادی با علائم : سرخی چهره ، جوش و دمل ، سرعت زیاد و رشد مو زیاد ، سرخی زبان ، گرما در بدن ، کف دست گرم ، قصی القلب شدن به مرور ، خوش بینی ، دیر بیمار شدن ، وجود رگهای جهنده در سر و بدن
درمان : بهتر راه درمان حجامت متناوب می باشد و ورزش و مطالعه
توضیح و شرح این عوامل درمانی و پایه های درمانی در این مبحث مختصر نمی گنجد و از حوصله این محیط خارج است . مشتاقان یادگیری این روش درمانی می توانند به سایت ها و مراکز طب سنتی – اسلامی از جمله مرکز تحقیقات حجامت و یا کلینیک سلامت مراجعه نموده به صورت مبسوط از این علم بهره مند گردند.
ما تصمیم گرفتیم در این بخش بجای بیان کلیات و توضیحات ، نسخه های کاربردی این طب را بیان کنیم زیرا که یادگیری این علم نیاز مسلّم به حضور در محضر استاد حکیم دارد .
بهبود نوسانات فشار خون : صبح ناشتا و شب هنگام 1 قاشق مرباخوری عسل میل شود و حجامت عام 2 الی 3 مرتبه ( در صورت افت فشار خون روزانه شربت عسل ( = 1 قاشق مرباخوری عسل + 1 لیوان آب + چند قطره آب لیمو ترش تازه )
در صورت افت فشار خون 1 قاشق مرباخوری عسل بصورت آرام لیسیدن و یا مکیدن نیز مؤثر است . اگر افت فشار خون عامل عصبی دارد استشمام گلاب هنگام خواب و خوردن بادام ( هنگام میل شدن از پوست چوبی خارج شود ) و پرهیز از غذاهای سرد مفید است .
در افت فشار خون شربت عسل و خوردن عسل به آرامی بسیار مفید می باشد .
اگر افت فشار خون بر اثر مسمومیت غذایی و یا گزیده شدن باشد در شربت عسل مقداری عرق نعناع نیز اضافه شود . همراه با خوردن بادام .
در افت فشار خون پس از زایمان شربت عسل با گلاب هر 4 ساعت یک مرتبه توصیه می شود .
در زخمهای بدن اگر خونریزی زیادی ندارد و آنچه موجب التیام سریع و عدم عفونت زخم است عسل می باشد که روی سطح زخم کاملاً پوشانده شود و پانسمان شود و هر 12 ساعت تعویض شود و اگر زخم خونریزی داشت می توان زردچوبه و عسل را مخلوط کرد و روی زخم ضماد نمود که خونریزی را قطع کند و رگها بسته می شود و عفونی هم نمی شود ( کدوی سوخته – باقالای سوخته نیز جهت انعقاد و خونریزی زخم مفید می باشد )
در زخمهای سوختگی پوشش عسل مناسب است و خوردن شربت عسل + عرق نعناع – حلیم نخود با روغن با روغن زیتون هم در یک وعده غذایی گنجانده شود پس از چند روز که زخم بهتر شد 2 واحد عسل + 3 واحد روغن زیتون بر روی زخم مالیده شود .
زخم معده و اثنی عشر : چند نکته را افراد مبتلا به زخم معده و اثنی عشر توجه و مراعات نمایند = 1- آرامش درونی خود را همیشه حفظ نمایند 2- صبح و شام غذای کامل میل نمایند 3- نوشابه ، مواد کارخانه ای و آنچه مواد نگهدارنده دارد و روغنها و چربی های غیر طبیعی حیوانی استفاده ننمایند 4- سریع غذا نخورند ، ایستاده و حتی الامکان روی صندلی غذا میل ننمایند 5- هنگام صرف غذا آرام و راحت روی زمین نشسته و بکار دیگری از جمله تلویزیون دیدن ، روزنامه خواندن و . . . نپردازند شربت عسل در طول روز بسیار برای این افراد مفید است . نسخه : 1 قاشق غذاخوری بارهنگ با 1 لیوان عرق نعناع جوشانده شود ( نیم ساعت ) با 1 قاشق عسل مخلوط شود شبها قبل از خواب میل شود 7 شب ادامه یابد اگر مؤثر بود تا 14 روز ادامه یابد .
زخمهای عرق سوز : شستشوی کامل محل با آب و صابون غیر عطری طبیعی – مالیدن پودر سفید آب رو ( اگر در دسترس نبود 2 واحد عسل + 3 واحد روغن زیتون روی زخم مالیده شود )
جهت بهبودی ضعف چشم : رازیانه 100 گرم + خلال بادام 100 گرم ( بادام از پوست چوبی و پوست قهوه ای جدا شود و خلال شود خلال بادامِ مانده ، تأثیرِ کمی دارد ) + نبات 100 گرم کوبیده شود مخلوط شود با یک لیوان آب هویج صبح ناشتا میل شود تا 14 روز ( جهت ساختن داروهای گیاهی از آسیاب برقی استفاده نشود بلکه به روش سنتی کوبیده شود )
جهت آب مروارید ( غیر حاد ) : 1 استکان آب جوشیده سرد شده + 2 قطره آب لیموی تازه ( به مرور در مدت چند روز مقدار آب لیمو بیشتر شود ) با این محلول چشم را شستشو دهند .
جهت افرادی با مشکل صفرا و یا صفرا خارج شده از بدن : شربت سکنجبین و شربت عسل روزانه مصرف شود ، بعد از غذا : جوشانده کاسنی و شاتره + عسل و یا محلول سرکه سیب + عسل میل شود .

جهت فلج و MS : روغن مالی بدن با روغن جوز هندی – و یا روغن بادام تلخ – عدم استفاده از غذاهای با طبیعت سرد – اجابت مزاج ( تخلی ) روزانه که در صورت عدم این مورد حتماً از ملین استفاده شود – سلامت روان و داشتن روحیه ی قوی و شاد سیاهدانه + باد رنجبویه + مرزنجوش + کنجد سیاه + گل گاو زبان + تخم کرفس + تخم کتان + سنبل طیب + فلفل سیاه + بهمن پیچ همگی کوبیده پودر شود با آب جوشانده شود تا عصاره آنها گرفته شود عصاره گرفته شده با عسل آمیخته شود با مقداری حرارت که خوب به خورد هم برود 2 قاشق مرباخوری روزانه میل شود .